Giriş
Son yıllarda dünya genelinde kızamık vakalarında belirgin bir artış gözlemlenmektedir. Bir dönem aşılamalar sayesinde neredeyse ortadan kaldırılan bu hastalık, yeniden ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede, kızamık vakalarındaki artışın nedenleri, bu durumun olası sonuçları ve alınması gereken önlemler ele alınacaktır.
Kızamık Nedir?
Kızamık, Morbillivirus adı verilen bir virüsün neden olduğu, son derece bulaşıcı bir hastalıktır. Solunum yoluyla bulaşır ve yüksek ateş, öksürük, burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve vücutta döküntüler gibi belirtilerle kendini gösterir. Aşı ile önlenebilir olmasına rağmen, aşılanmamış bireylerde ciddi komplikasyonlara ve hatta ölüme yol açabilir.
Kızamık Vakalarındaki Artışın Küresel Durumu
Avrupa ve Orta Asya’da Artış
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF’in verilerine göre, Avrupa ve Orta Asya’da kızamık vakaları endişe verici bir şekilde artmaktadır. 2024 yılının ilk üç ayında, DSÖ Avrupa Bölgesi’ndeki 53 ülkenin 45’inde 56.634 kızamık vakası ve dört ölüm rapor edilmiştir. Bu sayı, 2023 yılı boyunca bildirilen toplam vakaları aşmış durumdadır.
Türkiye’deki Durum
Türkiye’de de benzer bir artış söz konusudur. 2023 yılında 4.959 kızamık vakası bildirilmiştir. Bu artış, özellikle 10 yaş altı çocuklarda yoğunlaşmaktadır.
Kızamık Vakalarındaki Artışın Nedenleri
Aşı Karşıtlığı ve Aşı Tereddüdü
Aşı karşıtlığı ve aşı tereddüdü, kızamık vakalarındaki artışın başlıca nedenlerinden biridir. Aşı hakkında yayılan yanlış bilgiler ve güvensizlik, ebeveynlerin çocuklarını aşılatmaktan kaçınmasına yol açmaktadır. Türkiye’de, 2011 yılında sadece 18 aile çocuklarına aşı yaptırmak istemezken, bu sayı 2018’de 23 bine yükselmiştir.
COVID-19 Pandemisinin Etkileri
COVID-19 pandemisi sırasında rutin sağlık hizmetlerinde yaşanan aksamalar, kızamık aşılamalarının da aksamasına neden olmuştur. Pandemi nedeniyle sağlık hizmetlerinin önceliklerinin değişmesi ve insanların sağlık kuruluşlarına başvurmaktan çekinmesi, aşılamaların ertelenmesine veya ihmal edilmesine yol açmıştır.
Göç ve Sağlık Hizmetlerine Erişim Sorunları
Kontrolsüz göç, kızamık vakalarının artmasında önemli bir faktördür. Göçmen ve mülteci nüfusun sağlık hizmetlerine erişimde yaşadığı zorluklar, aşılanma oranlarının düşmesine ve dolayısıyla hastalığın yayılmasına neden olmaktadır. Türkiye’de, göçmenlerin ne kadarının aşılandığına dair net verilerin olmaması, durumu daha da karmaşık hale getirmektedir.
Sağlık Sistemindeki Değişiklikler
Sağlık sistemindeki örgütlenme modellerinin değişmesi, bazı bölgelerde aşılamanın bireyselleşmesine ve toplumsal bağışıklığın zayıflamasına yol açmıştır. Aile hekimliği sistemine geçişle birlikte, bölge tabanlı aşılama yerine bireysel tercihlere dayalı bir sistem benimsenmiş, bu da aşılanması gereken nüfusun tam olarak belirlenmesini zorlaştırmıştır.
Kızamığın Bulaşma Yolları ve Risk Grupları
Kızamık, enfekte bir kişinin öksürmesi veya hapşırması yoluyla havaya yayılan damlacıklar aracılığıyla bulaşır. Virüs, havada veya yüzeylerde iki saate kadar canlı kalabilir. Bağışıklığı olmayan herkes, özellikle de aşılanmamış çocuklar, yüksek risk altındadır. Ayrıca, bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler ve hamile kadınlar da ciddi komplikasyonlar açısından risk altındadır.
Kızamığın Komplikasyonları
Kızamık, özellikle beş yaş altı çocuklarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında zatürre, ensefalit (beyin iltihabı), ishal ve körlük bulunur. DSÖ verilerine göre, kızamık vakalarının yaklaşık %10’u komplikasyonlarla seyreder ve bu da hastaneye yatış gerektirebilir.
Alınması Gereken Önlemler
Aşılama Kampanyalarının Güçlendirilmesi
Kızamıkla mücadelenin en etkili yolu, yüksek aşılama oranlarına ulaşmaktır. Toplum bağışıklığının sağlanabilmesi için nüfusun en az %95’inin iki doz kızamık aşısı ile aşılanması gerekmektedir. Bu nedenle, aşılama kampanyalarının güçlendirilmesi ve aşıya erişimin kolaylaştırılması büyük önem taşımaktadır.
Aşı Karşıtlığı ile Mücadele
Aşı karşıtlığına karşı bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı ve doğru bilgiye erişim sağlanmalıdır. Sağlık otoriteleri ve sivil toplum kuruluşları, aşıların güvenliği ve etkinliği konusunda toplumu bilgilendirmeli ve yanlış bilgilerin yayılmasını engellemelidir.
Göçmen ve Mülteci Nüfusun Aşılanması
Göçmen ve mülteci nüfusun sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırılmalı ve aşılanmaları sağlanmalıdır. Bu grupların sağlık kayıtlarının tutulması ve aşılanma durumlarının izlenmesi, hastalığın yayılmasını önlemek için kritik öneme sahiptir.
Sağlık Sisteminin Güçlendirilmesi
Kızamıkla mücadelede sağlık sisteminin güçlendirilmesi büyük önem taşır. Aşılama programlarının daha etkili bir şekilde yürütülmesi için sağlık personelinin eğitimi artırılmalı, aşı takibinin daha sistematik hale getirilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, sağlık hizmetlerine erişimi zor olan kırsal ve göçmen nüfusun yaşadığı bölgelerde mobil sağlık hizmetleri devreye sokulmalıdır.
Toplumun Bilinçlendirilmesi
Kızamık gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadelede toplumun bilinçlendirilmesi önemli bir yer tutar. Aşıların güvenliği ve etkinliği konusunda kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi sağlanmalı, yanlış bilgilere karşı bilimsel verilerle desteklenen kampanyalar düzenlenmelidir. Bu noktada, sağlık otoriteleri, medya ve sivil toplum kuruluşları iş birliği içinde çalışmalıdır.
Erken Tanı ve İzolasyon Önlemleri
Kızamık vakalarının erken teşhis edilmesi, hastalığın yayılmasını önlemek için kritik bir adımdır. Kızamık belirtileri gösteren bireylerin hızlı bir şekilde sağlık kuruluşlarına yönlendirilmesi ve gerekli testlerin yapılması sağlanmalıdır. Ayrıca, kızamık tanısı konulan hastaların izole edilerek toplum içinde hastalığın yayılmasının önüne geçilmelidir.
Sonuç
Kızamık, aşı ile önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen, son yıllarda dünya genelinde ve Türkiye’de vakaların arttığı görülmektedir. Aşı karşıtlığı, COVID-19 pandemisi sırasında kesintiye uğrayan aşılama programları, göç hareketleri ve sağlık sistemindeki değişiklikler bu artışın temel nedenleri arasında yer almaktadır. Kızamıkla mücadelede en etkili yöntem, aşılama oranlarını artırmak ve toplum bağışıklığını sağlamak olacaktır.
Ayrıca, sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması, toplumun bilinçlendirilmesi ve yanlış bilgilere karşı etkin bir mücadele yürütülmesi gerekmektedir. Kızamığın önlenmesi için küresel ve ulusal çapta alınacak önlemler, hastalığın yayılmasını durdurabilir ve ciddi komplikasyonların önüne geçebilir.
Kızamık vakalarındaki artışa karşı sağlık otoriteleri, bireyler ve toplum olarak hepimize büyük görevler düşmektedir. Aşı karşıtlığına karşı bilimsel gerçekleri savunmak, çocuklarımızın ve toplumun sağlığını korumak adına en önemli adımdır.
Kaynaklar:
- UNICEF. Avrupa’daki Kızamık Vakaları Artmaya Devam Ediyor. Erişim Linki
- Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK). Türkiye’de Kızamık Vakalarındaki Artış. Erişim Linki
- Teyit.org. Artan Kızamık Vakaları: Neden ve Nasıl? Erişim Linki
- Euronews Türkiye. Türkiye’de Kızamık Vakalarındaki Artış. Erişim Linki
- Acıbadem Sağlık Grubu. Kızamık Hastalığı ve Belirtileri. Erişim Linki
